“Hippie ” Mijn beide zonen scheppen er ontzettend veel plezier in om me te pas en te onpas zo te noemen. Niet dat het er hier zweverig aan toe gaat of dat ik getooid in kleurige katoenen slobberkleren, volgehangen met kraaltjes en geurend naar wierook of patjoeli door het leven ga, integendeel. Nee, ze maken zich vooral vrolijk over mijn experimenten in tuin, keuken , badkamer en wasplaats om zo zelfvoorzienend en ecologisch mogelijk door het leven te gaan. Meestal gaan ze ook wel mee in het verhaal en komen ze zelf al eens met een voorstel op de proppen, behalve die keer dat ik over een composttoilet begon. ieew ! De afkeer bleek zo groot, dat er ogenblikkelijk beslist werd te stemmen -dat komt er van als je je kinderen naar democratisch onderwijs stuurt- en ik met 3 tegen 1 het idee onmiddellijk mocht opbergen. Keiharde argumenten op tafel gooien mocht niet baten. Beslist is beslist, ik mocht er mijn mond niet meer over open doen.
Uit noodzaak
Tot jongste zoon kort na onze verhuis naar de jardin last kreeg van diarree. Hij had al altijd gevoelige darmen gehad, maar dit was anders. Chronisch, explosief en pijnlijk, dag en nacht, de “ongelukjes” waren niet meer te tellen. De diagnose, colitis ulcerosa, betekende niet meteen een oplossing, maar luidde een nog steeds aanslepende zoektocht naar de juiste medicatie in.
Ons nieuw optrekje telde maar één (ijskoud) toilet zo’n dikke 20 meter verwijderd van de slaapkamer van de jongste zoon, vooral ’s nachts mondde dit uit in kleine drama’s. Schuldgevoel omdat hij het weer net niet had gehaald, chronisch slaapgebrek omdat hij mij niet wou wakker maken en alle sporen zelf trachtte te wissen, door en door koud en afzien van de pijn. Een moederhart breekt voor minder.
Ik vond een rechthoekige 30 liter emmer met deksel. Een afgedankte wc bril bleek er precies op te passen. Als afdekmateriaal verzamelde ik droge bladeren uit de tuin, en plaatste de emmer in het overloopje naast zoons kamer. Onze nachten verliepen terug wat rustiger. Het zag er niet uit, was veel te laag, maar ik duldde geen commentaar, dit was een gedeeltelijke, maar snelle oplossing voor een ernstig probleem.
Bij de aanvang van de eerste fase van onze verbouwingswerken verhuisde zoons slaapkamer naar de kamer met enige toegang tot het spoeltoilet. Aanvankelijk kon het geïmproviseerde composttoilet opgeborgen worden, maar een tweede toilet bleek toch onontbeerlijk. Jongste zoon had zijn slaap broodnodig, we stoorden hem liever niet. De tweede fase van de verbouwingswerken , waarbij de badkamer zou worden afgewerkt zou nog enige tijd op zich laten wachten, dus het composttoilet maakte opnieuw zijn entree
Doe het zelf
Die lage emmer, die waarschijnlijk ons gewicht niet lang zou kunnen dragen werd inderhaast vervangen door een oude stoel, ontdaan van simili lederen kussen, met een ovaal gat in de zitting op maat van de wc-bril. Een hoog plastiek curver vuilbakje paste er precies onder . ‘T was maar tijdelijk, dus veel aandacht besteedden we er niet meer aan. Snel bleek dit model toch voor verbetering vatbaar, er durfde al eens wat plas tussen emmer en zitting terecht te komen en het vuilbakje zonder hengsel was nogal zwaar in gevulde toestand. De soms klotsende tocht naar de composthoop was daardoor niet zo’n prettige onderneming. Na verloop van tijd begon er zich een bruinig laagje te vormen in de plastiek emmer die je er niet met even spoelen uit kreeg en waardoor ook geurtjes bleven hangen.
Ondanks deze minpuntjes was het composttoilet niet langer een controversieel onderwerp in ons gezin. Toen aan het einde van de tweede verbouwingsfase bleek dat we een inschattingsfout hadden gemaakt en het tot wastafelmeubel omgetoverde dressoir iets te groot was om een comfortabele plaatsing van een toilet toe te laten , was de oplossing voor de hand liggend: retour composttoilet, want geen waterafvoer nodig. In afwachting van een esthetisch verantwoord model, besloot ik om de oude stoel te pimpen. Een aantal plankjes op maat zagen om de emmer aan het zicht te onttrekken, een restje zwarte verf, twee rvs emmers (eentje als reserve) en een passend deksel, meer was er niet nodig. Alleen voor het “plas tussen emmer en zitting” probleem had ik niet meteen een oplossing. Nadat de man mij had zien sukkelen om een soort kraag in plastic tussen bril en emmer te bevestigingen, kwam hij op het lumineuze idee om de emmer niet onder de zitting te plaatsen maar er in. Het resultaat voldoet, wat ons betreft, nog steeds zowel esthetisch als op het vlak van gebruiksgemak.
Hoe werkt dat nu ?
In de handel zijn er allerlei modellen beschikbaar, waarbij urine gescheiden wordt, ventilatie is voorzien, het hoopje moet worden afgedekt met speciale doekjes, soit met alle mogelijke technische snufjes om zo dicht mogelijk het “spoel het probleem weg” toilet te benaderen. Deze modellen zijn duur in aankoop, volumineus en meestal technisch ook niet zo eenvoudig te installeren.
Terwijl het principe o zo simpel is : een absorberende laag koolstofrijk organisch materiaal wordt in een emmer aangebracht, na de grote of kleine boodschap voeg je een laagje van hetzelfde organisch materiaal toe en dit totdat de emmer bijna vol is. De inhoud wordt vervolgens naar de composthoop gebracht, waar het bedekt wordt met een laagje hooi of ander beschikbaar materiaal. Vanaf dan doen micro-organismes en schimmels hun werk en na een jaar heb je goede compost, vrij van pathogenen, waarin zelfs residuen van medicatie niet meer in terug te vinden zijn.
Nee, het stinkt niet, zolang je het na ieder gebruik voldoende afdekt en regelmatig de emmer leegt. Eerlijkheidshalve moet ik er bij vermelden dat dit wel kan verschillen al naargelang de hoeveelheid en het soort afdekmateriaal. Het afdekmateriaal moet koolstofrijk zijn, het bruine materiaal van je composthoop zeg maar, pis en kak zijn in tegenstelling tot wat de kleur laat vermoeden stikstofrijk en vertegenwoordigen dus het groen materiaal van je composthoop. Het meest voor de hand liggende materiaal zijn houtkrullen of zaagsel, maar tenzij je er geld wil aan uitgeven of een houtbewerker in de familie hebt, vergt het soms al wat zoekwerk om er aan te komen. Hier hebben we alle mogelijke materialen uitgeprobeerd : papier en karton snippers, verhakseld hout, gevallen blad, hooi, kortom alles wat we op een bepaald moment ter beschikking hadden. Houtkrullen of zaagsel dragen mijn voorkeur weg vanwege de goede absorptie, maar ze werken enkel optimaal wanneer ze een beetje vochtig zijn. Buiten bewaren volstaat om de juist vochtigheidsgraad te bekomen. Vers bladafval en verhakseld hout absorberen niet zo goed, tenzij ze al een tijdje hebben liggen composteren. Hooi is mijn minst favoriete afdekmateriaal, te lange vezels die weinig tot niets absorberen. Papier en karton snippers vallen vooral tegen qua geurabsorptie maar na het afdekken even besproeien met een plantenspuit kan helpen. Ook het composteringsproces van papier en karton duurt wat langer, ik vermoed omdat het materiaal aanvankelijk te steriel is.
Voor diegenen die lekkere geurtjes en luxe belangrijk vinden kan ik een kommetje verse rozenblaadjes aanraden om ieder laagje mee af te werken.
Akkoord, er zijn plezantere klusjes dan het legen van het composttoilet en om één of ander mysterieuze reden ben ik de enige in huis die merkt dat de emmer vol is, maar het kost me amper 5 minuten. Daarbovenop put ik als gepassioneerd tuinierster, meer voldoening uit het aanvullen van de composthoop, dan het schrobben van de porseleinen pot om ze te ontdoen van aangekoekte remsporen en kalkaanslag. Ook het feit dat een mens daarbij soms moet grijpen naar toxische substanties, misleidend verpakt als kleurige wc-eenden, kan ik niet in overeenstemming brengen met mijn groene principes. Het proper houden van een rvs emmer is trouwens een koud kunstje, na het ledigen volstaat het om de emmer uit te spoelen en er desnoods er even door te gaan met een wc-borstel. Een emmer in rvs is geen noodzaak, maar zoals ik al schreef, zijn plastic emmers na verloop van tijd minder goed schoon te houden en moet je ze toch een 24u buiten in de “week” laten staan wil je gebruik kunnen maken van een geurloos exemplaar. De verleiding zal bestaan om een emmer van 20 tot 30l te scoren, kwestie van ze minder dikwijls te moeten ledigen, maar de ervaring heeft mij geleerd dat het makkelijker is een keer vaker met een emmer van 15l op en af naar de composthoop te lopen dan met een zwaar exemplaar van 30l.
Ja, ik gebruik de compost ook in de moestuin. Er zijn mensen die absoluut op veilig willen spelen en het eindresultaat enkel bij fruit- en sierbomen gebruiken. Dat kan, maar ik zie eerlijk gezegd het verschil niet met het gebruik van koeien, paarden of kippenmest in de moestuin. Dat zijn herbivoren, zegt u, ja maar weet u wat de boer of de paardenliefhebber allemaal aan zijn beesten voedert? Van kippen is het geweten dat ze geen enkel bron van eiwitten links laten liggen dus waar zit het verschil ? Ik weet daarentegen zeer goed wat mijn gezin allemaal naar binnen werkt. Ook hier geldt voor mij eenzelfde redenering : waarom moeite of kosten doen om aan dierenmest te geraken voor een florerende moestuin, als je het eenvoudigweg zelf kunt produceren, met een minimale milieu impact nog wel.
Argumenten
De argumenten voor de keuze van het composttoilet zijn voor mij evident. Als u bedenkt dat 10% van de wereldbevolking nog steeds geen toegang heeft tot zuiver water, terwijl wij het doodnormaal vinden om bij iedere toiletpassage zo’n 10l zuiver en drinkbaar water het riool injagen … ik moet daar toch even van slikken.
Wij mogen dan wel gratis regenwater en spaarknoppen gebruiken, maar daarmee is de kous niet af, want wanneer we doorspoelen lijkt het wel alsof we verlost zijn van ons “sanitaire” afval, maar het duikt hoe dan ook weer op aan het einde van het riool waardoor er weer een pak energie en geld nodig is om de kwaliteit van dat water opnieuw acceptabel genoeg te krijgen om het terug te kunnen lozen. De toegepaste zuiveringsmethodes zijn niet 100%. Om maar een voorbeeld te noemen : het is bewezen dat de oestrogenen afkomstig van de pil in onze waterlopen invloed hebben op de geslachtsvorming van in het wild levende vissen. Probeert u zich eens voor te stellen wat er allemaal in dat water terecht komt en welke impact dat zou kunnen hebben, ik kan niet dat alvast niet, maar ik vrees dat het gezegde “wat niet weet , niet deert” hier niet op gaat.
Zelfs al beschik je over een individueel zuiveringssysteem , al dan niet met planten, het “harde” materiaal moet nog steeds, voor er zuivering plaats kan vinden, opgevangen worden en nadat het een jaar of 3 onder anaerobe omstandigheden(door het water) toxisch heeft liggen wezen, moet het hoe dan ook weggehaald worden. Weet u wat er mee gebeurt nadat de mestboer is langs geweest ? Als het goed is, loost deze het op zijn beurt in een openbaar rioolzuiveringsinstallatie, het probleem blijft m.a.w. hetzelfde. Uiteindelijk komt alles terug terecht in onze oppervlaktewateren en dus ten lange leste ook in ons leidingwater, sorry , maar dat vind ik pas een vies idee.
Er kan nog wel even worden doorgegaan met het aanleveren van argumenten voor het gebruik van composttoiletten en ik bevind me in de luxepositie dat ik eventuele tegenargumenten hier niet hoef te beantwoorden, maar laat ze gerust op me los in de commentaren, ik zal mijn best doen. Stel dat ik u toch getriggerd heb met dit stukje en u meer wilt weten, wel er is de klassieker “The humanure handbook” van Joseph Jenkins (zelfs gratis down te loaden) of u kunt eens een workshop bijwonen van deze mensen, wiens creaties zelfs al in het MAS te bewonderen zijn.
Het probleem met standaardvoorbeelden is dat je nooit het volledige verhaal krijgt. In ons klimaat, bijvoorbeeld, kunnen die drie zussen pas na de ijsheiligen de grond in. Alledrie tegelijkertijd. Die maïs kan bijgevolg nooit de snelheid van de bonen bijhouden, waardoor haar functie van bonenstaak vervalt. Je kunt natuurlijk struikboontjes planten, maar die lopen dan weer het risico bedolven te worden onder pompoenblad. Het verhaal van de stikstoffixerende eigenschappen van de bonen zou ook een halve leugen zijn. De bonenplant gebruikt die stikstof namelijk zelf voor het aanmaken van boontjes en wat resteert komt pas vrij als de plant afstreft en het groeiseizoen al lang voorbij is.
Ik zal ook maar meteen bekennen dat ik uitdrukkelijk met de ogen rol als ik de zoveelste kruidenspiraal zie passeren. Maankalenders, combinatietabellen en wisselteeltschema’s werden eveneens naar de prullenbak verwezen. Uitgebreide argumenten zullen ooit nog wel eens volgen, ik geef u alvast de essentie mee : lijstjes dienen vooral een vals gevoel van controle en alles begint bij de bodem.
Yacon, zoete aardappel, knolcapucien, quinoa, oca, gewone aardappel, de tomaten en pepertjes in de serre, stuk voor stuk ligt hun oorsprong in dat wonderlijke continent waar menig permacultuur liefhebber de mosterd haalt. De drie zusters belandden eerder toevallig naast elkaar, om het deze keer toch uitstekend met elkaar te vinden. Jawel, de boontjes zijn struikboontjes, maar met een naam als Montezuna, blijven ze in de sfeer.
Als je goed kijkt zie je dat er groot kaasjeskruid (midden) en boerenwormkruid (links) zelf domicilie gekozen hebben tussen hun exotische buren. De vergeten, maar o zo lokale aardaker zoekt dan wel steun bij de al even inheemse hemelsleutel , toch zorgt zijn roze kleur voor een zuiders extraatje.
De bloempjes van wilde rucola lonken ondertussen naar de kastanjepompoen . Eigenlijk heet die rucola gewoon grote zandkool, maar toen de Italiaanse keuken hier populair werd, was het hipper om met een naamsverandering de mediterrane roots in de verf te zetten. 
Tuinplan, wisselteeltschema of combinatielijstje kwamen bij deze tuin niet te pas. Het is eerder het samengestelde resultaat van langdurig observeren, een vorig jaar opgezette composthoop en de “o, waar heb ik nog een plaatsje vrij” reflex. Ondanks dat het na een verwoestende hagelbui eind mei, niet meer heeft geregend houdt deze bonte bende aardig stand. Onder de mulchlaag van hooi en ongewenst kruid, voelt de compostlaag nog steeds vochtig aan. De woelmuizen hebben vooralsnog geen interesse in oca-knolletjes of yaconwortels. Na de zaaiwoede van april en de “alles moet buiten” rush van half mei, is het enige wat ik in dit stukje tuin nog doe oogsten en genieten. Een latino feestje met een mediterrane toets van dolce far niente, als dat geen vakantie is.
Staat in hetzelfde perk als de heemst, want het blad op de foto is haagwinde en niet het blad van de knautia. Ook deze schoonheid heeft wat kou nodig voor ze gaat ontkiemen, dus naar buiten er mee.
le fabuleux jardin 